Tanzimat fermanı sosyal hayatta da önemli bir dönüşüm başlatmıştı.
Tanzimat Fermanı Osmanlı sosyal hayatın batılılaşmasında bir dönüm noktası olmuştur. Mustafa Reşit Paşa önderliğinde Tanzimatçılar batılı sosyal hayatı Osmanlı toplumuna getirmek için azınlıklara Müslümanlara verilen hakları tanıdılar.
Müslümanlar ile gayri Müslimlerin bir arada yaşadığı semtlerde Ermeni, Rum ve Yahudiler devletten aldıkları destekle oturdukları mahalleri batı tarzında yeniden inşa etmeye başladılar. Özellikle Üsküdar semtinin Bağlarbaşı, Kuzguncuk ve Çamlıca semtlerinde Fransız mimarisi örnek alınarak ilk batı tarzında mahalleler oluşturulmaya çalışıldı. Ermeni ve Rumların yoğun olarak yaşadığı Bağlarbaşı ile Yahudilerin sayıca çok olduğu Kuzguncuk'ta yeni evler, ibadethaneler ve eğlence merkezleri yapıldı.
Kuzguncuk ve Bağlarbaşı mahallerinde bahçeli evler kaldırılarak yerine bitişik nizama göre evler yapıldı ve evlere numaralar kondu. Bina yapımında ahşabın yerini kagir yapılar alırken evlere ilk kez balkon yapıldı.
Dar ve çıkmaz sokaklar kaldırılarak yerine geniş ve yolla bağlantılı sokalar inşa edildi. Batılı tarzda açılan okullar ve tiyatro binaları mahallerin kolay ulaşımı olan yerlerine yapıldı. Surp Garabet ve Surp Ermeni kiliseleri ve Profitis İlyas Rum kilisesi onarılarak sokak bağlantıları tekrar yapıldı. Semerciyan Cemeran ilkokulu, Tibrevank Rahip okulu, Berberyan okulu, Kalfayan Kız yetimhanesi, Nersesyan Yermoniyan ilkokulu, Garabetyan okulu, Hayuhyats okulu, Üsküdar Amerikan ve Fransız kız ve erkek okulları açıldı.
Bugünkü İlahiyat Fakültesinin bulunduğu arazide Napolyon adı verilen bir konser salonu ve tiyatro kuruldu. Yine Bağlarbaşı'na Sarraf Agop Beyleryan tarafından Beyleroğlu tiyatrosu inşa edilerek bu tiyatrolarda batılı yazarların yazdığı tiyatro eserleri sahnelendi ve konserler verildi. Müslüman ahalinin bu eğlence merkezlerine gitmesi yönündeki engeller kaldırılarak batılı sosyal hayat halka benimsetilmeye çalışıldı.
1864 Kuzguncuk yangını semtin inşasını yeniden gerekli kılmış, yeni yapılan binalar iki ve dört kat arasında batı mimarisi örnek alınarak yapılmıştır. Yangından zarar gören sinagog ve kiliseler onarılarak ilk kez sokak aydınlatılmasına gidilmiştir. Ahşap karkas binaların yerine kagir binalar yapılarak modern inşaat teknolojisinden faydalanılmaya çalışılmıştır.
Çamlıca semti ise Osmanlı elit sınıfının batı tarzında bir mimari yapı oluşturmak istediği bölge olmuştur. Ev yapıları gayri Müslimlerden örnek alınmasına rağmen evler bahçe içinde kalarak geleneksel mimari bir şekilde korunmak istenmiştir.
Dunyabulteni.net
