Türk atletizmi, 87. kuruluş yıl dönümü kutlanmaya hazırlanan cumhuriyetin ilanından bir yıl önce kurumsallaştırıldı. Kurumsal yapıya kavuşan Türk atletizmi, henüz istenilen düzeye gelmiş olmasa da, birbirinden değerli başarılarla dolu bir tarihe sahip...
Atletizm Federasyonu kaynaklarından derlediği bilgiye göre, Türkiye'nin atletizmle ilk tanışması, Galatasaray Lisesi'nin 1868 yılında batılı eğitim sistemine geçmesiyle oldu. Eski bir atlet ve cimnastikçi beden eğitimi öğretmeni Curel'in, 1870 yılında İstanbul Kağıthane'de düzenlediği koşu, atma ve atlama dallarından oluşan ''İdman Bayramı'', Türkiye'de atletizm yarışmalarının başlangıcı olarak anılsa da ilk ciddi yarışmalar, Atatürk'ün kuruluş direktifini verdiği İdman Cemiyetleri İttifakına dahil olan Atletizm Federasyonunun 1922 yılında resmen faaliyete geçmesiyle yapıldı.
Cumhuriyetin ilanından önce yarışmalara katılan ilk Türk atleti, Çanakkale savaşlarında şehit düşen ve aynı zamanda futbolcu olan Galatasaraylı Celal İbrahim'di. Türk atletizm tarihinde ilk Türkiye Şampiyonası, 05 Eylül 1924'de Eskişehir'de yapıldı, Atletizm Federasyonu, 1924 yılında Uluslararası Atletizm Federasyonları Birliğine (IAAF) üye oldu.
Paris-1924'e Burhan Felek başkanlığında katılan atletler, bir varlık gösteremedi. Bu tarihten sonra yurda getirilen antrenörler Alman Alexy Abrahams, ABD'li Louis ve Macar Ratkai Gula, atletlerin eğitimi ve gelişmesinde önemli pay sahibi oldu. Bu dönemde Ömer Besim Koşalay, Rauf Hasağası, Adil Giray, Şekip Engineri, Suat Hayri Ürgüplü, Haydar Aşan, Unvan Tayfuroğlu, Vildan Aşir Şavaşır gibi atletler yetişti. 1930 yılında Atina'da düzenlenen Balkan Oyunları'nda 100 metrede 11,1'lik derecesiyle ikinci olan Semih Türkdoğan'ın kazandığı gümüş madalya, ''Uluslararası yarışmalarda atletizm dalında kazanılmış ilk madalya'' olarak tarihe geçti. Bu yıllarda Mehmet Ali Aybar, Naili Moran, Cezmi Or, Cahit Önel, Çetin Şahiner, Muzaffer Baloğlu, Osman Çoşgül ve Doğan Acarbey de uluslararası düzeyde başarılara imza attılar. En başarılı ilk Türk atlet Ömer Besim Koşalay, 13 yıl süren atletizm yaşamı boyunca 6 ayrı dalda 29 Türkiye rekoru kırdı.
İlk bayan atletler, 1926 yılında 50 metre branşında koşan Neriman Tahsin, Emine Abdullah ve Mübeccel Hüsamettin'di.
1932'de gülle atmada Veysi Emre, 1939'da 100 ve 200 metrelerde Muzaffer Baloğlu Balkan şampiyonu oldu. Bu dönemin en başarılı maratoncusu, Şevki Koru'ydu.
İLK OLİMPİYAT MADALYASI SARIALP'TEN
Olimpiyat Oyunları'nda ilk madalya kazanan atlet, Ruhi Sarıalp'ti. Londra-1948'de üç adım atlamada bronz madalya kazanan Sarıalp, buradaki başarısının tesadüf olmadığını, 1950 yılında Avrupa Atletizm Şampiyonası'nda da bronz madalya elde ederek gösterdi. Olimpiyat oyunlarında yarışan ilk bayan atlet, Üner Teoman'dı. Teoman, Londra-1948'de bayanlar 100 metrede yarıştı ve serisinde 4. olarak elendi.
1955'te 800 metrede Akdeniz ve Balkanlar'ın en başarılı atleti Ekrem Koçak, dünya ordulararası şampiyonluğunu da kazanarak, bir sezonda erişilmesi zor başarılara imza attı. Koçak'ı Gül Çıray ve Muharrem Dalkılıç'ın başarıları izledi. Olimpik alanda başarılı bir başka Türk atlet, Meksika-1968'de maratonda 4'üncü olan İsmail Akçay'dı. Aynı yıl Balkan Oyunları'nda maraton koşan Akçay ve Hüseyin Aktaş'ın altın ve gümüş madalya kazanmaları, dönemin önemli başarıları olarak hafızalarda yer etti.
1970'lerde Veli Ballı maratonda, Mehmet Yurdadön ve Sadık Salman krosta, Ali Aydın cirit atmada, Sermet Timurlenk 800 metrede, Mehmet Tümkan orta mesafede, Ekrem Özdamar yüksek atlamada, Aşkın Tuna üç adım atlamada, Nurullah Candan dekatlonda, Neşe Çetin orta mesafede, Ülker Kutlu ise orta ve uzun mesafede uluslararası yarışlarda önemli dereceler elde ederek kürsüye çıkan sporcular oldular. Semra Aksu'nun 1983 Balkan ve 1987 Akdeniz Oyunları'ndaki ikincilik ve üçüncülüğü de önemli başarılar arasında yerini aldı. Yine bu yıllarda Mehmet Terzi ve Ahmet Altun maratonda, Mehmet Yurdadön ile Necdet Ayaz krosta ve uzun mesafelerde büyük başarılar kazanarak, uluslararası birçok müsabakada madalya kazandı. 1989-1994 yılları arasında atılım gözlenen atletizmde, çok sayıda Türkiye rekoru kırıldı.
Serap Aktaş, 1990'larda ''Maratonda uluslararası yarışlarda altın madalya alan ilk atlet'' olarak adını atletizm tarihine yazdırdı. Fatma Yüksel uzun atlamada, Ekrem Ay gülle atmada, Murat Ayaydın uzun ve üç adım atlamada, Gülsüm Durak yüksek atlamada, Aksel Gürcan 100-200 metrelerde, Ruhan İşim sırıkla yüksek atlama ve 110 metre engellide, Alper Kasapoğlu dekatlonda, Cengiz Kavaklıoğlu 100 metrede, Zeki Öztürk 1500-5000-10000 metrelerde, Filiz Türker 100 metre engelli yarışmalarında Türkiye'yi iyi temsil eden ve madalya kazanan sporcular oldu. 2000 yılında Eşref Apak çekiç atmada dünya gençler şampiyonluğunu kazandı.
"SÜREYYA KOP"TU
Sydney-2000'de yarı final koşan Süreyya Ayhan Kop, 2002'de bayanlar 1500 metrede Avrupa şampiyonu olup, 2003 Dünya Şampiyonası'nda da aynı dalda final koşarak, adını ilkler listesine yazdırdı. Süreyya'nın 2002'deki şampiyonluğu, ''Atletizm tarihinde alınan ilk Avrupa şampiyonluğu'', 2003'teki ikinciliği ise ''Dünya şampiyonasında ilk kez final koşan atlet'' olarak Türk atletizm tarihine geçti.
Atina-2004'de çekiç atmada bronz madalya kazanan Eşref Apak, Türkiye'ye Ruhi Sarıalp'ten sonra olimpiyatlarda madalya kazandıran ikinci atlet olma başarısını gösterdi.
2002 Avrupa Kros Şampiyonasında 3'üncü, 2003'de ise 2'nci olan Elvan Abeylegesse, 2004 yılında Norveç'te düzenlenen Golden Lig'de bayanlar 5000 metrede dünya rekoru kırarak, ''Dünya rekoru kıran ilk Türk atlet'' olarak tarihe geçti. Elvan, Pekin-2008'de 5 bin ve 10 bin metrelerde gümüş madalya kazanarak, Türkiye'ye ikinci kez bir ilki yaşatma başarısı gösterdi. Elvan, 2005'te Avrupa 10 Bin Metre Kupası'nda altın madalya kazandı ve şampiyona rekoru kırdı. 2006 yılında Halil Akkaş, hem dünya hem de Avrupa salon şampiyonalarında dördüncü oldu, 2006 Avrupa Kros Şampiyonası 23 yaş altı kategorisinde ise Binnaz Uslu altın, Türkan Erişmiş ise bronz madalyanın sahibi oldu.
2007 yılı Türk atletizmi açısından çok başarılı geçen ve ilklerin yaşandığı yıllardan biri oldu. Halil Akkaş, Avrupa Salon Şampiyonası'nda üçüncü kez dördüncü oldu, Avrupa Atmalar Kış Kupası'nda Eşref Apak çekiçte, Ercüment Olgundeniz de disk atmada bronz madalya kazandı. Elvan Abeylegesse, 11. Avrupa 10 Bin Metre Kupası'nda altın madalya kazandı, Dünya Atletizm Şampiyonası'nda ise 5000 metrede gümüş madalyayı boynuna taktı. Avrupa 23 Yaş Altı Şampiyonası'nda bayanlar 100 metre engellide şampiyon olan Nevin Yanıt da ''Sprintte Türkiye'ye ilk madalyayı kazandıran atlet'' olarak tarihe geçti. Aynı yarışmada Kemal Koyuncu 5000 metrede 3'üncü oldu, 23 Yaşaltı Avrupa Kros Şampiyonası'nda ise birinci olarak altın madalya kazandı. Ahmet Arslan, Dünya Dağ Koşuları Şampiyonası'nda altın madalya, Mahmut Uruçlu da Avrupa Dağ Koşusunda bronz madalya elde etti.
2008 VE 2009
Türk atletizmi, Elvan Abeylegesse'nin olimpiyat madalyalarıyla zirveye çıktığı 2008 yılına, Nevin Yanıt'ın Dünya Salon Şampiyonası'nda 60 metre engellide yarı final koşma başarısıyla başladı. Avrupa 10000 Metre Kupası'nda erkeklerde Selim Bayrak, bayanlarda Elvan Abeylegesse altın madalyanın sahibi oldular. Pist sezonunda hem erkek hem de bayan milli takımlarının Avrupa Kupası'ndaki başarıları, 2009'da ilk kez Avrupa Takımlar Şampiyonası adıyla düzenlenecek olan yarışmalarda Türkiye'nin 1. Lig'de yer almasını sağladı. Türk atletizminin yükselen yıldızlarından Merve Aydın, Dünya Gençler Şampiyonası'nda 800 metrede gümüş madalya elde etti. Avrupa Dağ Koşusu'nda madalyaları Türk atletler toplamış; büyüklerde Ahmet Arslan altın madalyaya ulaşırken, gençlerde sırasıyla Hasan Pak, Alper Demir ve Emrah Akalın ilk üç sırayı elde etti. Aynı şampiyonada Esra Güllü, genç bayanlarda Avrupa ikinciliğine ulaştı. 2008 yılının kapanışı, Aralık ayındaki Avrupa Kros Şampiyonası'nda 23 yaş altı kategorisinde bronz madalyaya ulaşan Selim Bayrak ile oldu.
2009 yılının ilk çeyreğine hem bireysel hem de takım başarıları damgasını vurdu. Türkiye'yi Pekin Olimpiyatları'nda da temsil eden Almitu Bekele Degfa, Şubat ayında Avrupa Şampiyon Kulüpler Kros Yarışması'nda ilk sırayı alırken, takımı Üsküdar Belediyesi Spor Kulübü'nün de şampiyonluğa ulaşmasında büyük pay sahibi oldu. Büyükler kategorisinde ilk kez bir takımın en büyük kupayı kaldırdığı yarışmalarda, Fenerbahçe genç erkek takımı da Avrupa şampiyonluğunu elde etti. Kış sezonunun sürpriz atleti Degfa, Mart ayındaki Avrupa Salon Şampiyonası'nda da 3000 metrede altın madalyanın sahibi oldu. Bir diğer sürpriz sporcu Fatih Avan ise Avrupa Atmalar Kış Kupası'nda bronz madalya alarak başladığı sezonda Türkiye rekorunu defalarca geliştirirken, kariyerinin çıkış yılını Akdeniz Oyunları şampiyonluğuyla süsledi. Yılın önemli organizasyonlarından olan Akdeniz Oyunları'nda Fatih Avan'ın yanı sıra Nevin Yanıt ve Elvan Abeylegesse altın, Karin Melis Mey, Ercüment Olgundeniz ve Burcu Ayhan gümüş, Kemal Koyuncu ve Selim Bayrak bronz madalya kazandı. Aynı yarışmalarda 4x100 metre takımı da üçüncü oldu. Avrupa Dağ Koşusu Kupası'nda zirveye bir kez daha Ahmet Aslan çıktı. Avrupa 23 Yaşaltı Şampiyonası'nda Selim Bayrak ve Sultan Haydar şampiyonluğa ulaşırken, Avrupa Gençler Şampiyonası'nda yükselen yıldızlar Resul Çevik, Ümit Tan ve Aşkın Karaca ile gümüş, Burcu Ayhan ile de bronz madalya elde edildi. Yine yıl içerisinde yükselen yıldızlardan Kıvılcım Kaya, Dünya Yıldızlar Şampiyonası'nda ikinci sırayı alarak, 2012 Londra Olimpiyatları için madalya ümidi verdi. Yılın en büyük organizasyonu olan Dünya Atletizm Şampiyonası'nda Karin Melis Mey, uzun atlama branşında dünya üçüncülüğünü elde ederek Türkiye'nin gururu oldu. Türk atletizmi 2009 yılını, Sultan Haydar'ın Avrupa Kros Şampiyonası'nda 23 yaş altı kategorisindeki altın madalyasıyla kapattı.
BU YIL MADALYA YAĞDI
Sezonun henüz tamamlanmadığı bu yıl da Türk atletizmi açısından verimli bir yıl oldu. Almitu Bekele Degfa, IAAF Permit Galan salon yarışlarında bayanlar 5000 metrede ikinci oldu, Elvan Abeylegesse de Rak Yarı Maratonu'nda altın madalyanın sahibi oldu. Avrupa Şampiyonası Kulüpler Kupası Kros Yarışları'nda alınan genç atletlerin başarısının yanı sıra, Almitu Bekele de büyük bayanlarda şampiyon oldu. Mayıs ayında düzenlenen EAA Permit Yarışları'nda Meryem Erdoğan, bayanlar 1500 metrede şampiyon olurken, Avrupa Şampiyon Kulüpler Kupası'nda Halil Akkaş 5000 metrede, Fatih Avan da cirit atmada altın madalya kazandı.
Avrupa Takımlar Şampiyonası'nda da Türk atletler önemli başarılara imza attı. Macaristan'daki yarışlarda, Mert Gırmalegesse 3000 metrede, Elvan Abeylegesse 5000 metrede, Nevin Yanıt da 100 metre engellide altın madalyanın sahibi oldu. Avrupa Dağ Koşuları Şampiyonası'nda Ahmet Arslan altın madalyayı boynuna taktı, İspanya'daki Avrupa Atletizm Şampiyonası'nda Almitu Bekele 5000 metrede, Elvan Abeylegesse 10000 metrede, Nevin Yanıt da 100 metre engellide altın madalyanın sahibi oldular. Elvan, 5000 metrede ise ikinci sırada yer aldı.
Yine Almitu Bekele IAAF Kıtalararası Kupa Yarışması'nda 3000 metrede ikinci olurken, Elmas Lig'de ikinci oldu. Degfa, Elmas Lig'e katılan ilk Türk atlet oldu. Elvan Abeylegesse ise bir sonraki Elmas Lig'de 5000 metrede 3'üncü oldu.
Üst üste 4 kez Avrupa şampiyonu olarak Avrupa'da ilke imza atan Ahmet Arslan, bu başarıya ulaşan ilk Türk atlet olarak da tarihe geçti. Ahmet Arslan, Slovenya'da yapılan Dünya Dağ Koşuları Birliği (WMRA) Grand Prix finalinde de şampiyon olarak, Türkiye'ye bir ilki daha yaşattı.
Bu arada, Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC), 2012 Londra Olimpiyat Oyunları'na katılma ve dereceye girme potansiyeli bulunan 17 üst düzey sporcuya finansal destek sağladı. Bu sporcular arasında Elvan Abeylegesse, Nevin Yanıt ve Almitu Bekele Degfa da yer aldı. Türk sporcularına olimpiyat oyunları tarihinde bu kapsamda bir desteğin ilk kez sağlandığı ifade edildi.
Ajansspor
