Muvakkithâne kelime olarak zamanı belirlemek üzere kurulmuş bir mekân anlamındadır. ''Vakti belirleyen kişi'' anlamına gelen muvakkit kelimesi ise namaz vakitlerini bir takım astronomi aletleri vasıtasıyla tespit eden kişi için kullanılmaktadır. Muvakkithâneler, genellikle camilerin külliyetleri içinde bir-iki oda halinde bulunurdu. Camilerin yanı sıra bazı türbe, dergâh ve tekkelerin de muvakkithâneleri olmaktaydı. Muvakkitler, İslam'ın bu işe gösterdiği hassasiyetinden dolayı Emeviler döneminden itibaren çalışmalarını belli bir müessese altında sürdürmüşlerdir.
Tespit edilebildiği kadarıyla; İstanbul'daki ilk muvakkithâne Fatih Camii Külliyesi içinde yer almış (1740) ve daha sonraları yapılan cami külliyelerinin pek çoğunda benzer şekilde muvakkithâne inşa edilmiştir.
Üsküdar'daki dikey güneş saatleri Mihrimah Sultan, Beylerbeyi, Yeni Valide, Atik Valide Ayazma ve Paşalimanı Camii ile Aziz Mahmud Hüdâi Camiindeki Fatma Hatun Sultan Türbesi'nde bulunur.
Üsküdar muvakkithânleri ve güneş saatlerine gelince, tespit edilebildiği kadarıyla bu bölgede yapılan en eski muvakkithâne 1547 tarihli Mihrimah Sultan Camii muvakkithânesidir. Bundan başka müştemilatında muvakkithâne bulunan on adet camii daha vardır. Bu camilerin bir kısmında aynı zamanda güneş saati de bulunmaktadır.
