Kırmızı yığma taş bina, sokaktan geçenlere bu duvarların arkasında Fatih'in bile yargılandığı, şehrin en eski yapılarından biri olduğunu fısıldar...
Yıl 1453. İstanbul fethedilir ve Fatih şehre girer. 20 gün kalır, zira hayal ettiği gibi olağanüstü bir şehirde değildir; 1204 Latin İstilası'ndan sonra kuşatma altında kalmıştır. Şehir teslim edilmediği için askerin yağma hakkı doğmuştur üstelik. Fatih, Ayasofya'ya gider. Hocasıyla kıldığı namazın ardından Edirne'ye dönerken (bazı kaynaklara göre 1457'de) İstanbul'u pay-i taht ilan eder.
Şehrin bir yandan imar-onarım işleri bir yandan da planlanması yapılır. İlk işlerden biri valiliğe denk gelen subaşı atanması olur. Subaşı Karışdıran Süleyman Bey, onarımların yanı sıra Anadolu'dan sanat ehli Türk nüfusun kente getirilmesi ile ilgilenir. İlime, bilime, sanata, eğitime ama hepsinden de önemlisi adalete çok önem verir Fatih. Fetihten sonra hocası Akşemsettin'in elini öpüp her şeyi bırakarak derviş olmak ister ancak hocası bunu ''Padişahın asıl vazifesinin devlet işleri'' diyerek reddeder. Tanzimat Dönemi'ne kadar Osmanlı'nın temel kanunu olan Fatih Kanunnamesi hazırlanır. Şehrin ilk kadısı Hızır Çelebi Bey olur. Nasreddin Hoca'nın soyundan geldiği bilinen Hızır Çelebi, yüksek ilmi ve adaleti ile tanınır. Şehir ''İstanbul, Galata, Eyüp ve Üsküdar'' olarak dört kadılığa ayrılır. Üsküdar kadılığı önemlidir çünkü Üsküdar'da kadılık yapan kimselerden alim olanlar, daha sonra İzmir Kadısı olur. Üsküdar Kadısı'nın Kartal, Pendik, Gebze, Şile ve Anadolu Kavağı'nda birer naibi olduğu ve senelik geliri 40 bin kuruş olduğu bilinir. İstanbul Efendisi diye anılan İstanbul Kadısı; çarşamba günleri Eyüp, Galata ve Üsküdar kadılarıyla veziriazama gider çünkü özel davalarda son söz sadrazama aittir. Mehmet Nermi Haskan Yüzyıllar Boyunca Üsküdar adlı eserinde Üsküdar kadılarının önemine dikkat çeker.
Erken devir Osmanlı mimarisine sahip yapı, mahkeme salonu ve zindanlar olarak iki bölümden oluşmakta. Kirpi saçaklı, beşik tonozlu mahkeme salonunun altındaki zindan tek pencereli. İki zindan arasından dik ve taş bir merdivenle mahkeme salonu ve birinci zindanın terasına çıkılır. İki mermer sütunun yükseldiği kubbenin altından beşik tonoz çatılı esas mekana gelinir. Niş şeklindeki kadı mahali buradadır. Beş zindanın bulunduğu yapının demir kapıları tüm ağırlığı ile durmakta. Ağırlık yapının genel duruşuna da hakim. Rivayet odur ki Fatih de bu binada yargılanmıştır. Sebebi ise Rum mimarla yaşanan bir olaydır. Bazı kaynaklara göre -günümüzde İstanbul Üniversitesi'nin bulunduğu yer- Beyazıt'taki saray yapılırken, bazılarına göre Fatih Külliyesi inşa olurken mimar kendisine verilen sütunu kısa kestirir. Fatih de yapı yeterli heybette olmadığı için sinirlenerek mimarın elini kestirir. Kadı Hızır Çelebi'nin adaletine güvenen mimar durumu ona anlatır. Fatih'in haksız olduğuna hükmedilir, elleri kesilecektir... Mimar diyeti kabul eder, Fatih'in eli kesilmekten kurtulur... Bir süre dükkan olarak kullanılan ve son dönemlerde metruk kalan yapı, yapılan restorasyon sonrası artık kültür sanat etkinliklerine ev sahipliği yapmakta. Yapıyı ziyaret ederseniz, mistik havasını soluyabilir, padişahların fermanları görebilirsiniz.
KADIYA SOPA GÖSTERDİ
Evliya Çelebi'ye göre mahkemenin ardından Fatih, demir bir sopayı kadıya gösterir ve ''Eğer Allah'ın hükmünü uygulamayıp elimi kesmeye mahkum etmeseydin başını parçalardım'' der. Hızır Çelebi de kamasını göstererek ''Sen de hükmümü kabul etmeseydin, ben de bununla seni delik deşik ederdim'' yanıtını verir.
FERMAN DOLU BİNA
Üsküdar Fatih Mahkemesi'nde günlük hayata dair ilginç fermanlar dikkat çekiyor: Maddi sıkıntıdaki Katolik Patrikhanesi'ne yardım yapılması, İstanbul'daki Ermeni ve Rumlar'ın evliliklerinde kanunsuz vergi alınmaması, yük hayvanı olarak kullanılan at ve katırlara kapasitelerinin üzerinde yük yüklenmemesi... Mehmet Nermi Haskan'ın Yüzyıllar Boyunca Üsküdar adlı eserinde de Üsküdar kadılarının önemi detaylıca anlatılıyor.
