Türkiye'yi yasa boğan faciayla birlikte madenlere yönelik yönetmelikteki eksiklikler bir kez daha gündeme geldi. Dünyada sadece Pakistan ve Afganistan gibi ülkelerde yönetmeliklerde bulunmayan ''Rescue Chamber'' yani kaçış veya yaşam odası ne yazık ki Türkiye'de de zorunlu olmadığı için bir çok maden ocaklarında kurulmuyor. Bu da maden ocaklarında yaşanan kazalarda işçilerin hayatını kaybetmesinin en büyük sebebi olarak gösteriliyor.
Kaçış odalarının kullanıldığı bir maden kazası Şili'de yaşanmıştı. Yaklaşık 4 yıl önce Şili'nin San Jose şehrindeki maden ocağında 33 madenci yerin 700 metre altın kurulan kaçış odasına sığınmış ve bu mağdenciler yaklaşık 80 gün sonra sağ olarak kurtulmayı başarmıştı. Kaçış odalarının kapasiteleri 12 ila 40 kişi arasında değişiyor.
Dünyada nasıl kullanılıyor?
ABD: 60 dakika içinde işçilere kurtarılma veya kaçış desteği verilmesini şart koşuyor. Bu da ABD Madencilik Bürosu'nun hazırladığı tüzükte belirtiliyor.
İngiltere: Karmaşık düzenli büyük kömür madenleri için temiz hava ve acil yardım destekli korunma sahaları zorunlu olarak kabul ediliyor.
Avustralya: 2001 yılı devreye aldığı düzenlemeyle, sığınma, kişisel kurtarma ve kaçış istasyonlarının sayısı ve konumu gibi şartlar koşuyor.
Güney Afrika: 300 metreden itibaren sığınma odalarının çoğunda, hava, yiyecek ve ekipman gibi transferi sağlayabilecek transfer kanalları var.
Japonya: 1994'te hayata geçirilen düzenlemeyle kaçış odalarının çalışma alanlarına yakın olarak kurulması zorunlu hale getirilmiştir.
Almanya: Maden ocaklarında, çalışma alanı ile temiz hava çıkış noktası arası mesafenin yürüme ile 90 dakikadan fazla olması halinde kaçış odalarının bulunması şart koşulmuştur.
Dünyadaki taş kömürünün çok az bir kısmını ürettiğimiz halde madenlerde Çin'in 6,ABD'nin 360 katı ölüm yaşıyoruz.
Dünyada 2011 yılı itibariyle toplam 16.6 milyar ton maden üretimi gerçekleşti. Maden üretiminde lider ülke Çin. Çin'in maden üretimi 4.3 milyar ton.
Dünyada maden üretiminin neredeyse yüzde 80'i fosil yakıt. Fosil yakıtlar içinde yer üstüne çıkarılması en zor olanı kömür.
Bu nedenle madencilik ile ilgili iş kazalarının en yoğun olduğu alanlar da kömür ocakları. 2011'de dünyada toplam 7.7 milyar ton kömür üretilmiş. Fosil yakıt üretiminde de lider Çin.
Teknolojimiz de eski
Çin'de 2011'de 4.4 milyar ton fosil yakıt üretilmiş. Türkiye ise toplam 100 milyon ton üretimle fosil yakıt üretiminde dünyada 28'inci. Dünyadaki toplam fosil yakıt üretiminde ülkemizin payı yalnızca yüzde 0.5.
Kömür üretiminde Türkiye, dünyada buhar kömürü bakımından 24'üncü, kok kömürü bakımından 18'inci, linyit bakımından ise 3'üncü sırada yer alıyor. Kömür üretiminde lider ülkenin Çin olduğunu, Amerika, Hindistan, Avustralya gibi ülkelerin Çin'i izlediğini görüyoruz.
Rakamlar, Türkiye'nin maden üretiminin dünya ölçeğinde çok büyük olmadığını ve diğer yandan ürettiğimiz madenlerin de kalitesiz olduğunu gösteriyor.
Madencilik konusunda içimizi en çok acıtan ise kaybettiğimiz canlar.
1987'den bu yana resmi rakamlara göre madenlerde 597 işçimizi kaybettik. Dahası, bu rakamın 3 binin üzerinde olduğu konuşuluyor. Pek çok aile ekmek parası için yerin binlerce metre altına giren yakınlarını bir daha göremedi.
Çin ve ABD'de meydana gelen maden kazaları incelendiğinde, taş kömürü için üretim başına düşen ölüm oranları Türkiye'den düşük.
Türkiye'de milyon ton başına düşen ölüm sayısı Çin'dekinin yaklaşık 6 katı. Bununla birlikte, Türkiye'de maden işçisi ölümleri oranı Avrupa ortalamasının da yaklaşık 4.5 katı.
Türkiye'de milyon ton taş kömürü üretimi başına düşen ölüm oranı 7.2 iken bu oran Çin'de yalnızca 1.2, Amerika'da ise 0.02.
Madenlerin sayısının çok fazla olduğu Avustralya'da 2007'den bu yana madenlerdeki iş kazalarında 36 işçi hayatını kaybetmiş. Madencilik sektöründe her 100 bin işçiden yüzde 3.84'ü ölümlü iş kazası geçirebilme ihtimaline sahip. Avustralya'da 2000 yılından bu yana iş kazası oranı yarı yarıya azalmış. 2000 yılında iş kazası oranı yüzde 29.8 iken 2011 yılında bu oran yüzde 14.2'ye gerilemiş durumda. Bu da gösteriyor ki, Avustralya'da madencilik şirketleri yeni teknolojileri çok daha çabuk şekilde kullanmaya başlıyor.
Yıpranma büyük...
Madencilerimize yönelik sağlanan en büyük kolaylık, maruz kaldıkları zor çalışma koşullarına karşılık onlara yıpranma hakkı tanınması. Buna göre maden sektöründe bir yıl çalışması olan madenciler için söz konusu çalışma, emekliliklerinde 1.5 yıl olarak değerlendiriliyor. Ancak gerekli önlemler alınmadığı için ne yazık ki pek çok madencimizi iş kazalarında kaybediyoruz.
Madencilere yönelik koruma tedbirleri aslında hukuki olarak da tanınmış durumda. Madenlerde günde 7.5 saatten fazla çalışılamıyor. Yine yer altında kadın ve 18 yaşın altındaki işçilerin çalıştırılması da yasak.
Sicilde kara leke
Türkiye'nin yeni bir madencilik sektörü stratejisine ihtiyacı var. İş kazalarının yüzde 98'inin engellenebilir olduğu günümüz dünyasında 400'e yakın işçimizi iş kazasında kaybetmek ülkemizin sicilinde kara bir leke olarak kalacak.
Gaz maskelerini de gördük orada dağıtılan. Sadece tozdan koruyan gaz maskesinin yaşamı koruması karbon monoksit zehirlenmesinden koruması da olanaksız. Birinci dünya savaşından kalmış gaz maskelerini işçilere dağıtmışlar ölümlere davet çıkarmışlar. Daha gelişmiş oksijenli maskeler işçi kardeşlerimizden esirgenmemeli yaşamı korumaya yönelik tüm önlemlerin madenlerde alınmasını tüm milletçe bekliyoruz.
Keşke bu acılar yaşanmadan şu saydığımız önlemler alınsaydı da bu kadar ocağa ateş düşmeseydi. Başta Soma Kınık ve çevrede yaşayanlara başsağlığı diliyor ölenlere Allahtan rahmet diliyoruz.
